Olbrzymią zaletą instrumentów smyczkowych jest możliwość grania kilku głosów naraz – dwudzwięków i akordów.
DWUDŹWIĘKI
Są dwie możliwości wykonywania podwójnych dźwięków na instrumentach smyczkowych:
- Jeden lub dwa dźwięki są grane na otwartej strunie
- Oba dźwięki są grane na naciśniętej strunie
W przypadku smyczków możliwe jest granie dwóch dźwięków na sąsiadujących strunach w jednym momencie. Odbywa się to przez naciśnięcie tych obu dźwięków i przejechanie smyczkiem przez dwie struny.
AKORDY
Akordy to trzy lub cztery dźwięki i jeśli występują one na sąsiadujących strunach są możliwe do zagrania. Technicznie trzeba nacisnąć mocniej smyczkiem na środkową strunę z trzech, żeby dźwięk zabrzmiał jednocześnie.
Struny na mostku ułożone są pod lekkim kątem.
Co za tym idzie musimy zaatakować smyczkiem te trzy struny mocniej, żeby dźwięki zabrzmiały jednocześnie co zwiększa głośność i jest możliwe w zakresie forte i mezzo forte (f i mf).
Jeśli chcemy, żeby akord zabrzmiał ciszej, np. piano lub pianissimo performer musi zagrać delikatne arpeggio.
Dla akordów składających się z 4 dźwięków smyczek jest w stanie trzymać równo jedynie dwa dźwięki dlatego wszystkie takie akordy muszą być arpeggiowane. Największą moc mają akordy, w których jeden lub dwa dźwięki są grane na „otwartej strunie”.
CIEKAWOSTKA
Smyczek używany w XVII i XVIII wieku był bardziej zakrzywiony niż ten dzisiejszy i wtedy akordy składające się z czterech dźwięków były możliwe do zagrania.
Poniżej przykłady dwudźwięków i akordów możliwych i niemożliwych do zagrania dla poszczególnych instrumentów smyczkowych. Wiedza ta jest bardzo przydatna, jeżeli naszą muzykę będą kiedyś w przyszłości wykonywać „żywi” muzycy 🙂
AKORDY - co to jest?
Akord to współbrzmienie przynajmniej trzech dźwięków o różnej wysokości i nazwie.
W zależności od ilości dźwięków możemy wyróżnić:
- Trójdźwięk
- Akord septymowy (czterodźwięk)
- Akord nonowy (pięciodźwięk)
- Akord undecymowy (sześciodźwięk)
- Akord tercdecymowy (siedmiodźwięk)
Żeby nie wgłębiać się zanadto w teorię muzyki poniżej uproszczony schemat budowy najpopularniejszych akordów:
DZIELENIE SMYCZKÓW „Divisi”
Ponieważ w orkiestrze symfonicznej na każdą partię smyczkową przypada więcej niż jeden wykonawca dwudźwięki i akordy dzielimy między poszczególną ilość graczy. Trzeba pamiętać, że taki podział osłabia głośność sekcji i należy go stosować z uwagą, żeby uzyskać poprawny balans.
Z definicji PWN: divisi [diwịzi; wł.], muz. podzielone; określenie podawane w partyturze utworu, dysponujące podział grupy jednorodnych instrumentów na mniejsze grupy, z których każda ma wykonywać np. inny składnik akordu.
Najczęściej spotyka się podział jednej lub kilku partii głównych, np. I i II skrzypiec, altówek lub wiolonczel na dwa głosy (a2), przy czym dzieli się wykonawców wg pulpitów – pulpit 1,3,5 itd. wykonuje głos górny, a 2,4,6 itd. dolny. Lub prawa strona każdego pulpitu wykonuje głos górny, a lewa dolny. Podział na trzy głosy (a3) jest mniej praktyczny, ponieważ liczba wykonawców każdej partii nie zawsze dzieli się przez 3 co utrudnia podział. Czasem jednak, żeby zachować jednolitą barwę brzmienia, nie da się uniknąć podziału na 3 głosy, a obowiązkiem dyrygenta jest dopilnować, żeby podział był wykonany prawidłowo.
PRZYKŁADY CZĘSTYCH PODZIAŁÓW:
a) Skrzypce I / Skrzypce II
b) Skrzypce II / Altówki
c) Altówki / Wiolonczele
d) Wiolonczele / Kontrabasy
RZADZIEJ SPOTYKANE PODZIAŁY:
e) Skrzypce I / Altówki
f) Skrzypce II / Wiolonczele
g) Altówki / Kontrabasy
Grupy b) i e) są bardzo zbliżone barwą dźwięku, jednak pierwszeństwo trzeba przyznać zestawieniu, czyli Vln II / Vla ze względu na bardziej zbliżony skład ilościowy wykonawców (vln II – 14-10-6, Vla – 12-8-4) jak również podobne role, jakie te instrumenty spełniają w orkiestrze symfonicznej. Skrzypce II znajdują się zazwyczaj bliżej altówek niż Skrzypce I co wpływa na bardziej wyrównaną siłę brzmienia.
DIVISI W PRAKTYCE
Jeżeli chcemy, żeby na partyturze było wiadomo, że dzielimy instrumenty dopisujemy nad nutami „div.” lub „divisi”
Świetnym przykładem zastosowania Divisi jest utwór angielskiego kompozytora Ralpha Vaughansa Williamsa napisany na podwójną orkiestrę smyczkową, pt.: „Fantasia on a theme of Thomas Tallis”. Poniżej fragment partytury i video (utwór wykokany przez TORONTO SYMPHONY ORCHESTRA) oraz link do pobrania pełnej partytury za darmo na serwisie IMSLP.ORG:
